Προδιέγραψε τη Νίκη των Συμμάχων επί του Άξονος
Του Επισμηναγού (Ι) ε.α. Γεωρ. Β. Κασσαβέτη
Δ/ντος Συμβούλου της ΕΑΑΑ
Όταν ο Ιωάννης Μεταξάς διέκρινε στις 3 τα μεσάνυχτα, ότι το αυτοκίνητο που είχε σταθμεύσει έξω από την κατοικία του στη συμβολή των οδών Κεφαλληνίας και Δαγκλή στην Κηφισιά ήταν της Ιταλικής Πρεσβείας και αναγνώρισε τον Εμμανουέλε Γκράτσι αισθάνθηκε, ότι η ώρα είχε σημάνει στο ρολόϊ της ιστορίας. Στο μακροσκελές τελεσίγραφο – διακοίνωση το οποίο του ενεχείρησε το Ιταλός πρεσβευτής, αφού εγκαλείτο η χώρα μας, ότι παραβιάζει την ουδετερότητα και διευκολύνει παντοιοτρόπως τους Βρετανούς, η Ιταλική κυβέρνηση ζητούσε τις εξής «μικροδιευκολύνσεις»: «Οθεν η Ιταλική Κυβέρνησις κατέληξεν εις την απόφασιν να ζητήσει από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν –ως εγγύησιν δια την ασφάλειαν της Ιταλίας- το δικαίωμα να καταλάβει δια των Ενόπλων αυτής Δυνάμεων, δια την διάρκειαν της σημερινής προς την Αγγλίαν ρήξεως, ορισμένα στρατηγικά σημεία του ελληνικού εδάφους. Η Ιταλική Κυβέρνησις ζητεί από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν, όπως μη εναντιωθεί εις την κατάληψιν ταύτην και όπως μη παρεμποδίσει την ελευθέραν διέλευσιν των στρατευμάτων των προοριζομένων να την πραγματοποιήσωσι. Τα στρατεύματα ταύτα δεν παρουσιάζονται ως εχθροί του ελληνικού λαού και η Ιταλική Κυβέρνησις δεν προτίθεται ποσώς, δια της προσωρινής κατοχής στρατηγικών τινων σημείων, επιβαλομένης υπό της ανάγκης των περιστάσεων και εχούσης καθαρώς αμυντικόν χαρακτήρα, να θίξει οπωσδήποτε την κυριαρχίαν και την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος. Η Ιταλική Κυβέρνησις ζητεί από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν, όπως δώσει αυθωρεί εις τας στρατιωτικάς αρχάς τας αναγκαίας διαταγάς, ινα η κατοχή αυτή δυνηθή να πραγματοποιηθή κατά ειρηνικόν τρόπον. Εάν τα ιταλικά στρατεύματα ήθελον συναντήσει αντίστασιν, η αντίστασις αυτή θα καμφθή δια των όπλων και η Ελληνική Κυβέρνησις θα έφερε τας ευθύνας, αι οποίαι ήθελον προκύψει εκ τούτου».
Μόλις ο Μεταξάς, καθισμένος στο μικρό σαλονάκι της οικίας του απέναντι στον Γκράτσι, αποδιάβασε το τελεσίγραφο, σήκωσε το βλέμμα του, κοίταξε τον Ιταλό Πρεσβευτή και με έντονη συγκίνηση, αλλά με σθεναρή φωνή, του είπε στα Γαλλικά: «Alors, c’est la querre”, (ώστε λοιπόν, πόλεμος). Ταραγμένος ο Γκράτσι προσπάθησε να μετριάσει τις εντυπώσεις τονίζοντας, ότι τούτο δεν είναι απαραίτητο, αφού η Ιταλική Κυβέρνηση, ζητεί την κατοχή αυτών των στρατηγικών σημείων μόνο προσωρινά. Όταν ο Μεταξάς ερώτησε και ποια είναι αυτά τα στρατηγικά σημεία, ο Γκράτσι απήντησε: «Δεν έχω την παραμικρή ιδέα εξοχώτατε. Το μόνο που γνωρίζω είναι, ότι η κίνηση των ιταλικών στρατευμάτων θα αρχίσει στις 6 το πρωί». Αυτό δεν μπορεί να γίνει του απήντησε ο Μεταξάς, διότι ακόμη κι αν είχα την πρόθεση δεν έχω το χρόνο να ενημερώσω τον Βασιλέα και τους στρατιωτικούς ηγέτες, να συγκαλέσω το υπουργικό συμβούλιο και να ενημερώσουν οι στρατιωτικές μονάδες προκαλύψεως. Αποχωρών ο Γκράτσι είπε στον Μεταξά: «Διατηρώ την ελπίδα πως θα λάβετε υπ’όψη σας τη διαβεβαίωση της διακοινώσεως, ότι η Ιταλική Κυβέρνησις, δεν επιβουλεύεται τα κυριαρχικά δικαιώματα και την ανεξαρτησία της Ελλάδος». Η συνέχεια φυσικά είναι γνωστή.
Γεννάται όμως το ερώτημα. Η απάντηση του Μεταξά αποτελούσε μια στιγμιαία απόφαση ενός αγουροξυπνημένου κι ολομόναχου πρωθυπουργού, στις 3 τα μεσάνυχτα; Ασφαλώς όχι. Ο Μεταξάς δεν ήταν ένας απλός πολιτικός ηγέτης. Ήταν ο μοναδικός ίσως Έλληνας πολιτικός με ολοκληρωμένη γαιοστρατηγική αντίληψη. Ήταν ο μόνος ηγετικός παράγων, ο οποίος διεφώνησε ανοιχτά με την ιδέα της Μικρασιατικής Εκστρατείας και προέβλεψε την πλήρη αποτυχία της. Παρ’όλο δε ότι ήταν ένας επιτυχημένος στρατιωτικός, δεν ήταν ούτε φιλοπόλεμος, ούτε φιλόμαχος.
Στην προκειμένη περίπτωση, όπως ο ίδιος απεκάλυψε κατά την ενημέρωση των ιδιοκτητών και αρχισυντακτών του Αθηναϊκού τύπου στο Γενικό Στρατηγείο, στις 30 Οκτωβρίου του 1940, προσπάθησε με κάθε μέσο να αποφύγει τον πόλεμο. Από το κείμενο που έχει καταχωρηθεί στο ημερολόγιο του Ιωάννου Μεταξά διαβάζουμε σχετικά τα εξής: «Ομολογώ, ότι εμπρός εις την φοβεράν ευθύνην της αναμίξεως της Ελλάδος εις τέτοιον μάλιστα πόλεμον, έκρινα πως καθήκον μου ήτο να δώ, εάν θα ήτο δυνατόν να προφυλάξω τον τόπον αυτόν, έστω και δια παντός τρόπου, ο οποίος όμως θα εσυμβιβάζετο με τα γενικώτερα συμφέροντα του Έθνους. Εις σχετικάς βολιδοσκοπήσεις προς την κατεύθυνσιν του Άξονος μου εδόθη να εννοήσω σαφώς, ότι μόνη λύσις θα μπορούσε να είναι μια εκουσία προσχώρησις της Ελλάδος εις την «Νέαν Τάξιν», προσχώρησις που θα εγένετο όλως ευχαρίστως δεκτή από τον Χίτλερ, ως «εραστήν του ελληνικού πνεύματος». Συγχρόνως όμως μου εδόθη να εννονήσω, ότι η προσχώρησις εις την «Νέαν Τάξιν» προϋπέθετε προκαταρκτικήν άρσιν όλων των παλαιών διαφορών με τους γείτονάς μας και συνεπήγετο θυσίας τινάς δια την Ελλάδα».
Συνεχίζοντας την αποκαλυπτικήν εκείνην ενημέρωση των συντελεστών του τύπου ο Μεταξάς είπε και τα εξής: «Φυσικά με πάσαν περίσκεψιν και ανεπισήμως επεδίωξα δι’όλων των μέσων να κατατοπισθώ συγκεκριμένως ποίαι θα ήσαν αι θυσίαι αυταί, με τας οποίας η Ελλάς θα έπρεπε να πληρώσει την ατίμωσιν της εξ’ιδίας θελήσεως προσφοράς της να υπαχθή εις την «Νέαν Τάξιν». Με καταφανή προσπάθειαν αποφυγής καθορισμού μου εδόθη να καταλάβω, ότι η προς τους Έλληνες στοργή του Χίτλερ ήτο αι εγγυήσεις, ότι αι θυσίαι αυταί θα περιορίζοντο εις το ελάχιστον δυνατόν. Όταν επέμεινα να κατατοπισθώ, πόσον επί τέλους θα μπορούσε να είναι αυτό το ελάχιστον, τελικώς μας εδόθη να καταλάβωμεν, ότι τούτο συνίστατο εις μερικάς ικανοποιήσεις προς την Ιταλίαν δυτικώς μέχρι Πρεβέζης, ίσως και προς Βουλγαρίαν, ανατολικώς μέχρι Δεδεαγάτς. Δηλαδή, θα έπρεπε για να αποφύγωμεν τον πόλεμον, να γίνωμεν εθελονταί δούλοι και να πληρώσωμεν αυτήν την τιμήν με το άπλωμα του δεξιού χεριού της Ελλάδος προς ακρωτηριασμόν από την Ιταλίαν και του αριστερού προς ακρωτηριασμόν από την Βουλγαρίαν. Φυσικά δεν ήτο δύσκολον να προβλέψει κανείς, ότι εις μίαν τοιαύτην περίπτωσιν οι Άγγλοι θα έκοβαν κι αυτοί τα πόδια της Ελλάδος».
Όταν λοιπόν στις 3 τα ξημερώματα ο Μεταξάς εκλήθη να απαντήσει με ένα ναι ή ένα όχι στις ιταμές απαιτήσεις των Ιταλών γνώριζε, αφ’ενός μεν την επικρατούσα στην Ευρώπη κατάσταση στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, ήτοι την υπό της Γερμανίας αμαχητί κατάληψη της Πολωνίας, της Φινλανδίας, της Νορβηγίας, της Δανίας, της Ολλανδίας, του Βελγίου και του Λουξεμβούργου, ως και την, ως χάρτινου πύργου, κατάρρευση της Γαλλίας, αφ’ετέρου δε τον ακρωτηριασμό της χώρας τόσο απ’την Ιταλία δυτικά, όσο και από την Βουλγαρία ανατολικά, σε περίπτωση αποδοχής των όρων του ιταλικού τελεσιγράφου. Συνεπώς η απάντησή του ήταν ήδη από καιρό διαμορφωμένη, σύμφωνα με το πρόσταγμα της ελληνικής ιστορίας και τις αξίες του ελληνισμού και όχι βασισμένη στη λογική των πιθανών αποδόσεων μιας χρημαστηριακής επενδύσεως.
Με αυτά τα δεδομένα αποτελεί δυστύχημα η άθλια εκμετάλλευση του ιστορικού ΟΧΙ από ορισμένους ανιστόριτους ανθέλληνες, ιδίως μετά την μεταπολίτευση, οι οποίοι μη δυνάμενοι να προσβάλλουν την ορθότητα της αποφάσεως του Μεταξά επεχείρησαν να μεταφέρουν την απόφαση δήθεν στον ελληνικό λαό. Το επιχείρημα όμως ήταν αστείο, διότι ο καθένας διερωτάτο. Πως το όχι το είπε ο ελληνικός λαός, αφού δεν ηρωτήθει; Και με τι τρόπο άλλωστε μπορούσε να ερωτηθεί και να αποφανθεί στις 3 τα μεσάνυχτα; Όταν το σύνθημα αυτό έπεσε στο κενό, είπαν δήθεν, ότι το όχι ήταν «μόνοδρομος» για τον Μεταξά. Ερωτούμε όμως, ότι εν τοιαύτη περιπτώσει γιατί δεν ήταν μονόδρομος για τον τότε πρωθυπουργό, όταν η Κύπρος εδιχοτομείτο από τον Αττίλα, αλλά επελέγει το βολικό «η Κύπρος είναι μακράν», ή όταν η ελληνική σημαία απομακρυνόταν από τα Ίμια με το επίσης βολικό «την πήρε ο άνεμος»;
Ευτυχώς όμως τα ιστορικά γεγονότα αντέχουν στις επιθέσεις εκείνων που επιχειρούν να τα παραποιήσουν, να τα παραχαράξουν και να τα διαστρεβλώσουν. Εις πείσμα λοιπόν όλων αυτών το ΟΧΙ του Μεταξά, μαζί με την επανάσταση του 1821 και τους Βαλκανικούς πολέμους αποτελεί τον τηλαυγή φάρο της νεώτερης ελληνικής ιστορίας. Η νίκη των σαφώς κατωτέρων Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων έναντι των ιταλικών στην Αλβανία, πέραν της ιστορικής περηφάνειας, έκανε τη μικρή χώρα μας γνωστή ανά τον κόσμο, κι απέδειξε ότι η πίστη και η ενότητα ενός λαού μπορεί να κάνουν θαύματα. «Το ’40 – γράφει ο Ν. Ξυδάκης για τα 70 χρόνια του ΟΧΙ στην Καθημερινή – μια κοινωνία διαιρεμένη και κουρασμένη από πολέμους και διχασμούς, από εκστρατείες και διαψεύσεις, από μεγάλες ιδέες και μικρές πράξεις, ενώθηκε και όρθωσε ανάστημα ενώπιον της έξωθεν απειλής εναντίον ενός εχθρού, που απειλούσε όχι μόνο το έδαφος, αλλά και το φρόνημα και την ταυτότητα και την ουσία, ό,τι είχε κερδηθεί με τεράστιες θυσίες και κόπο στη διάρκεια ενός και πλέον αιώνα. Ο εισβολέας απειλούσε το υπέρτατο αγαθό της ελευθερίας του αυτοπροσδιορισμού. Υπό αυτή την έννοια το ’40 αντήχησε και επανέλαβε την πιο στέρεη πάραδοση του έθνους: τον εθνικοαπελευερωτικό αγώνα του ‘21».
Όμως η υπερήφανη απάντηση του Μεταξά και το έπος του 40 δεν γέμισε μόνο υπερηφάνεια τους Έλληνες και δεν προκάλεσε μόνο τον παγκόσμιο θαυμασμό. Επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τις πολεμικές εξελίξεις και προδιέγραψε τη νίκη των συμμάχων επί του Άξονος. Επ’αυτού ο Υπουργός της Βρετανίας Φίλιπ – Τζών Νόελ Μπαιηκερ ένα έτος μετά το ΌΧΙ του Μεταξά έγραφε σχετικά τα εξής: «Εάν η Ελλάς ενέδιδε στο τελεσίγραφο του Μουσολίνι κανείς δεν θα εδικαιούτο να την μεμφθή. Ο Αξων θα εκυριάρχει εις την υδρόγειο …η Συρία, το Ιράκ, η Περσία, η Κύπρος θα κατελαμβάνοντο από τον Άξονα. Η Τουρκία θα εκυκλώνετο. Οι πετρελαιοπηγές της Εγγύς Ανατολής θα ήσαν εις την διάθεσίν του. Η θύρα του Καυκάσου θα ανοιγόταν δι’αυτόν. Χάρις εις την ελληνικήν αντίστασιν μας εδόθη ο καιρός να αποκρούσουμε και να συντρίψουμε την Ιταλικήν στρατιάν, η οποία εκινήθη από τη Λιβύη κατά της Αιγύπτου, να εκκαθαρίσουμε την Ερυθράν θάλασσαν από τα εχθρικά πλοία, να μεταφέρουμε την Αμερικανικήν βοήθειαν προς την Εγγύς Ανατολήν και να εξουδετερώσουμε έτσι την εχρθικήν απειλήν εναντίον της. Εάν το Στάλινγκραντ και ο Καύκασος κρατούν σήμερα, τούτο δεν είναι άσχετο προς την ελληνική αντίσταση, της οποίας επωφελούμεθα, μετά την πρόοδο δυο ολοκλήρων ετών. Ο κόσμος πραγματικά δεν δικαιούται να λησμονήσει τα ελληνικά κατορθώματα κατά την ιστορικήν εκείνην στιγμήν».
Τέλος η προσφορά του ελληνικού έπους του ’40 για την έκβαση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου σκιαγραφείται, με την βαρύτητα ενός μεγάλου στρατιωτικού ηγέτου της εποχής, του Βρετανού Στρατάρχου Χάρολντ - Τζώρτζ Αλεξάντερ ως εξής: «Δεν είναι υπερβολή να λεχθεί, ότι η Ελλάς ανέτρεψε το σύνολο των σχεδίων της Γερμανίας, εξαναγκάσασα αυτήν να αναβάλει επί έξι (6) εμβομάδες την επίθεση κατά της Ρωσίας. Διερωτώμαστε ποια θα ήταν η θέση της Σοβιετικής Ενώσεως χωρίς την Ελλάδα»;
Αναμφιβόλως τα αντανακλαστικά της ενότητος των Ελλήνων λειτούργησαν άψογα στο μεγάλο προσκλητήριο του έθνους τον Οκτώβριο του ’40. Το τίμημα της νίκης ήλθε μόνο του. Η χώρα δοξάστηκε διεθνώς και ο ελληνικός λαός απέκτησε θάρρος και αυτοπεποίθηση. Σήμερα βέβαια δεν φαίνεται ορατός ένας κίνδυνος απειλής της χώρας δια των όπλων από κάποιον ξένον επιδρομέα. Αυτό όμως ουδόλως σημαίνει, ότι η χώρα μας δεν κινδυνεύει να απωλέσει την κυριαρχία της. Ο Άνταμ Σμιθ έλεγε, ότι με δύο τρόπους μπορεί να κατακτήσεις μια ξένη χώρα. Με το δόρυ και με το χρέος. Και δυστυχώς η χώρα μας έχει χάσει ένα μεγάλο μέρος της εθνικής κυριαρχίας της, το οποίο παρεχώρησε στους δανειστές της.
Ο κίνδυνος καραδοκεί και η χώρα βρίσκεται σε χειρότερο σημείο από εκείνο των παραμονών του Οκτωβρίου του ’40. Δυστυχώς ο κίνδυνος αυτός δεν φαίνεται να αναγνωρίζεται απ’όλους και ιδίως απ’αυτούς που έχουν την ευθύνη για τη διαχείριση των τυχών του λαού. Ας ελπίσουμε, ότι οι ταγοί του έθνους θα αναβλέψουν, θα δούν τον κίνδυνο, θα ομονοήσουν και θα συσπειρωθούν για την από κοινού αντιμετώπισή του. Το έπος του ’40 αποτελεί τη μεγάλη πρόκληση της νεώτερης ελληνικής ιστορίας. Ιδίως γι’αυτούς που βρίσκονται στο τιμόνι της Χώρας στην κρίσιμη αυτή περίοδο.
